Πόσο συχνός είναι;
Ο καρκίνος του προστάτη είναι η συχνότερη κακοήθεια στον ανδρικό πληθυσμό και η δεύτερη αιτία θανάτου. Εμφανίζεται σε ένα ποσοστό 17.6% στους λευκούς άνδρες και 20.6% στους μαύρους ενώ ο κίνδυνος θανάτου από τη νόσο είναι 2.8% και 4.7% σε λευκούς και μαύρους αντίστοιχα. Η μέση ηλικλια διάγνωσης του καρίνου του προστάτη είναι γύρω στα 70 ενώ είναι σπανιος για άνδρες κάτω των 50 ετών.
Ποιά είναι τα αίτια;
Δεν έχουν βρεθεί τα ακριβή αίτια που προκαλούν καρκίνο στον προστάτη.
Υπάρχουν όμως κάποιοι παράγοντες κινδύνου:
- Οικογενειακό ιστορικό (ο κίνδυνος εμφάνισης διπλασιάζεται όταν πάσχει ένας συγγενής πρώτου βαθμού, εάν πάσχουν δύο τότε πενταπλασιάζεται και αν είναι τρεις η πιθανότητα αγγίζει το 95%)
- Ηλικία (όσο αυξάνεται η ηλικία τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου)
- Φυλετικοί παράγοντες
- Διατροφή (η κατανάλωση αλκοόλ, τροφών πλούσιων σε λιπαρά και πρωτεΐνες παρουσιάζει την ισχυρότερη συσχέτιση με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη)
Ποιά είναι τα συμπτώματα;
Δεν υπάρχουν χαρακτηριστικά συμπτώματα από τον πρωτοπαθή όγκο σε ασθενείς με τοπική νόσο. Συνήθως είναι τελείως ασυμπτωματικός στα αρχικά στάδια.
Τοπικά προχωρημένοι καρκίνοι προκαλούν συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό (LUTS) όπως:
- Απόφραξη του ουροποιητικού (επίσχεση ούρων)
- Απόφραξη ουρητήρων και νεφρική ανεπάρκεια
- Αιματουρία
- Δυσκολία στην ούρηση
Η πιο συχνή εστία μεταστάσεων που δίνει ο καρκίνος του προστάτη είναι τα οστά. Ο πόνος στα οστά είναι χαρακτηριστικός στοιχείο στους ασθενείς που έχουν μεταστάσεις. Οι γενικές επιδράσεις της κακοήθειας (καχεξία, γενική κακουχία και απώλεια βάρους) βρίσκονται μόνο σε ασθενείς με προχωρημένη νόσο.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
- Κλινική εξέταση: Δακτυλική εξέταση από το ορθό: Αποτελεί ακόμα και σήμερα μία από τις κύριες ουρολογικές κλινικές εξετάσεις. Αξιολογεί το μέγεθος τη υφή του προστάτη αλλά και το κλινικό στάδιο της νόσου.
- Εργαστηριακές εξετάσεις: Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο PSA: είναι μία γλυκοπρωτείνη της οποίας η λειτουργία είναι η ρευστοποίηση του σπέρματος. Το PSA είναι ειδικός προστατικός και όχι ειδικός καρκινικός δείκτης, δηλαδή δεν είναι διαγνωστικό του καρκίνου του προστάτη. Η τιμή του μπορεί να αυξηθεί και σε περιπτώσεις προστατίτιδας, επίσχεσης ούρων, καλοήθους υπερπλασίας καθώς και ουρολογικών χειρισμών (π.χ. κυστεοσκόπηση, βιοψία προστάτη, δακτυλική εξέταση).
Το PSA δεν είναι ούτε ευαίσθητο ούτε ειδικό στην διάγνωση του καρκίνου του προστάτη!!!
- Διορθική βιοψία προστάτη υπό την καθοδήγηση υπερήχου: Η εξέταση αυτή πραγματοποιείται με το διορθικό υπέρηχο και με τη χρήση βελόνας βιοψιών όπου λαμβάνονται τμήματα του προστάτη αδένα που είναι ύποπτα για κακοήθεια.
- Πολυπαραμετρική Μαγνητική Τομογραφία Προστάτη (mpMRI): Είναι σημαντική για τη σταδιοποίηση της νόσου και ιδιαίτερα για την εξωπροστατική επέκταση, αλλά μας δίνει και πληροφορίες για το αν μία βλάβη θεωρείται κακοήθεια ή όχι με τη βαθμολόγηση PIRADS από 1 έως 5.
- Fusion Biopsy: Αποτελεί την καινούρια μέθοδο βιοψίας του προστάτη όπου στοχεύει και παίρνει τμήματα του προστάτη αδένα μόνο από τις ύποπτες για κακοήθεια βλάβες.
Ποιό είναι το επόμενο βήμα μετά τη διάγνωση καρκίνου του προστάτη με βιοψία;
Σταδιοποίηση της Νόσου:
- Αξονική Τομογραφία για έλεγχο επέκτασης της νόσου στους λεμφαδένες και σε άλλα όργανα.
- Σπινθηρογράφημα οστών για έλεγχο μεταστάσεων στα οστά.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Ο εντιπισμένος καρκίνος του προστάτη έχει σαν κύριες διαθέσιμες επιλογές, την ενεργό παρακολούθηση, την ακτινοθεραπεία και τη ριζική προστατεκτομή.
Ενεργό Παρακολούθηση (Active Surveillance): Η ενεργός παρακολούθηση δεν είναι θεραπεία αλλά ουσιαστικά αποτελεί αναβολή της θεραπείας.
Ο ασθενής βρίσκεται σε μία συνεχή παρακολούθηση. Αυτή περιλαμβάνει:
- επαναλαμβανόμενη μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA)
- διορθική βιοψία προστάτη σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η παρέμβαση γίνεται μόνο αν το PSA αυξηθεί σημαντικά.
Ριζική Ακτινοθεραπεία: Η ακτινοθεραπεία περιλαμβάνει την εξωτερική ακτινοθεραπεία και τη βραχυθεραπεία (εμφύτευση ραδιενεργών σποριδίων στον προστάτη). Η εξωτερική ακτινοθεραπεία γενικά συνοδεύεται και από ορμονικό αποκλεισμό με ενδομυϊκές ενέσεις εάν ο ασθενής είναι μετρίου ή υψηλού κινδύνου.
Βασικές ανεπιθύμητες παρενέργειες της ακτινοθεραπείας:
- Στυτική δυσλειτουργία
- Ακτινική κυστίτιτδα (αιματουρία, επιτακτικότητα) μπορεί να εμφανιστεί αρκετό καιρό μετά από την ακτινοθεραπεία
- Εντερίτιδα – κολίτιτδα (διάρροια, αιμορραγία)
Πώς αντιμετωπίζεται ο τοπικά προχωρημένος ή μεταστατικός καρκίνος του προστάτη;
Το 90% των όγκων είναι ορμονοεξαρτώμενοι ή ευαίσθητοι στην ορμονοθεραπεία, τουλάχιστον αρχικά.
Στον τοπικά προχωρημένο καρκίνο αλλά όχι μεταστατικό καρκίνο υπάρχει ο συνδυασμός θεραπειών.
Αυτός περιλαμβάνει: Ριζική προστατεκτομή, μαζί με συνδυασμό ορμονοθεραπείας και ακτινοθεραπείας (trimodality treatment).
Στους ασθενείς με μεταστατική νόσο η κυρίαρχη θεραπεία είναι ορμονοθεραπεία με ανδρογονικό αποκλεισμό με φάρμακα πρώτης και δεύτερης γραμμής. Φυσικά, η ορμονοθεραπεία μπορεί να συνδυαστεί και με χημειοθεραπεία εάν ο ασθενής είναι σε καλή φυσική κατάσταση. Σκοπός της θεραπείας είναι η αναστολή της τεστοστερόνης.
Ριζική Προστατεκτομή: Εάν ο καρκίνος είναι εντοπισμένος στον αδένα, η ίαση μπορεί να επιτευχθεί με ριζική προστατεκτομή, όπου αφαιρείται ολόκληρος ο προστάτης, οι δυο σπερματοδόχες κύστεις και ενώνεται η ουρήθρα με την ουροδόχο κύστη. Ενώ ανάλογα με την επιθετικότητα του καρκίνου, μπορεί να γίνει και πυελική λεμφαδενεκτομή.
Χειρουργικές τεχνικές ριζικής προστατεκτομής:
- Ανοικτή Μέθοδος
- Λαπαροσκοπική
- Ρομποτική
Βασικές πιθανές ανεπιθύμητες παρενέργειες μετά το χειρουργείο:
- Η κύρια παρενέργεια της ριζικής προστατεκτομής είναι η στυτική δυσλειτουργία (10-90%). Τα ποσοστά μπορεί να είναι υψηλότερα όταν όταν τα αγγειονευρώδη δεμάτια δεν μπορεί να διατηρηθούν κατά το χειρουργείο λόγω επέκτασης του καρκίνου. Φυσικά, με τις ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να επιτευχθεί διατήρηση των αγγειονευρωδών δεματίων.
- Η ακράτεια ούρων που επηρεάζει το 2-30% των ασθενών.
- Στένωση της κυστεοουρηθρικής αναστόμωσης αναπτύσσεται στο 5-10%.
Οι χειρουργικές τεχνικές έχουν τα τελευταία χρόνια με τάση προς την ελάχιστη επεμβατική χειρουργική, με την χρήση λαπαροσκοπικής και ρομποτικής χειρουργικής.
